‘Film hoort in het onderwijs’

Nederland telt zes regionale filmeducatiehubs en een landelijke hub, die zich richten op één uiteindelijk doel, legt Jolijn Peters van Filmhub Noord uit. ‘We werken aan een vaste plek voor filmeducatie op basisscholen en middelbare scholen.’ Dat is hoog tijd, vindt ook Merel Gilsing van Filmhub Midden: ‘Het is heel interessant wat film kan bijdragen, niet alleen als kunstvorm, maar ook als een manier om meer begrip te creëren voor elkaar.'

'Daarnaast kijken we naar manieren waarop film binnen andere vakken een functie kan hebben’, vervolgt Merel. ‘Geschiedenis is dan een hele belangrijke. Of maatschappijleer, omdat je met film naar de wereld kunt kijken. Het is echt een verrijking van de lesstof. Als er iets boven dit artikel moet staan, dan is het: film hoort in het onderwijs.’

Ook Jolijn onderschrijft het belang van filmonderwijs. ‘We hebben een jaar lang samengewerkt met een speciaal onderwijsschool in Assen’, vertelt ze. ‘De school wilde graag met filmeducatie werken aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Dat bleek perfect te kunnen. Je ziet de emoties en ervaringen van de personen in de film, maar je beleeft zelf ook van alles. Het is tweeledig: je geeft ook veel ruimte voor de ervaringen van leerlingen.’

Film biedt daarnaast een kans om leerlingen te helpen met digitale geletterdheid en leesbevordering. Merel vertelt: ‘Film is ook een soort van lezen, maar je leest beeldtaal. Dat is een taal die ontzettend aansluit bij kinderen vandaag de dag. Die zitten op hun smartphones heel de dag beeld te lezen en beeld te maken, maar niemand leert ze om dat op een goede manier te doen.’

Regionale uitdagingen: van Urk tot Ameland

Hoewel de filmeducatiehubs een gemeenschappelijk doel hebben, hebben ze allemaal te maken met specifieke regionale uitdagingen én kansen. ‘Zo’n regionale hub geeft je de kans om in te zoomen’, zegt Merel. ‘Leraren willen het over onderwerpen als racisme of oorlog hebben, maar de aanpak in bijvoorbeeld Den Haag is mogelijk anders dan in Urk, een plaats die in mijn regio valt.’

‘Ik vind religieuze scholen heel interessant’, vervolgt Merel. ‘We hebben een pilot gedaan op een christelijke school. Die hadden nog nooit iets met film gedaan, met beeld in de klas. Maar je gaat gewoon in gesprek, zodat je in kunt spelen op een vraag van een school. En dan komen ze nog een keer kijken op een andere school, want vaak helpt het ook om van elkaar te horen waarom het zo’n goed idee is om iets met film te proberen.’

Uiteindelijk leidde dat tot resultaat, vertelt Merel. ‘Ze zijn nu zover dat ze stop-motion filmpjes maken over Bijbelverhalen uit het Oude Testament. Dan heb je echt een manier gevonden om aan te sluiten bij waar zo’n school naar op zoek is. Je ziet die lampjes aangaan boven de hoofden van al die kinderen, en je denkt: dit is iets waar ze de rest van hun leven wat aan hebben.’

Bij Filmhub Noord zorgt de grootte van de regio voor uitdagingen, geeft Jolijn aan. ‘Het is een enorme regio, en de infrastructuur voor filmeducatie is summier. Dus hoe zorg ik er nu voor dat filmeducatie op alle scholen een plek kan krijgen? Dat is bij ons echt de uitdaging.’

Die uitdaging ging Filmhub Noord aan, door in zogenaamde proeftuinen de samenwerking te zoeken met scholen 'in de periferie van de periferie', aldus Jolijn. Een basisschool in het Friese Oldetrijne en een middelbare school op Ameland gingen het experiment met de hub aan. ‘Want als je het op een Waddeneiland voor elkaar krijgt, kan het overal’, zegt Jolijn. ‘Dan kom je erachter dat de reizende filmvakdocent echt de sleutel is.’ Ook zorgt ze met Filmhub Noord voor sets, die scholen en filmvakdocenten gratis kunnen lenen om hun eigen films te maken. ‘Die zetten we dan niet alleen in de hoofdsteden neer, maar juist in Sneek, Hoogeveen en Hoogezand.’

Van boek naar doek

Het zelf maken van films geeft een extra dimensie aan filmeducatie, vindt Merel. Zo werkte ze in 2023 aan het project Van boek naar doek, een samenwerking tussen Filmhub Midden en de bibliotheken en scholen in Almere en Lelystad. Leerlingen uit vmbo- en havo-klassen lazen in de lessen Nederlands of CKV een boek, Het zusje van, waarna schrijfster Carlie van Tongeren de school bezocht. Samen met een filmdocent hebben de leerlingen een scenario geschreven naar aanleiding van hoofdstukken uit het boek, en zijn ze dat gaan verfilmen.

‘De docenten op de school zeiden: “De leerlingen lezen bijna niet, hoe kunnen we daar beweging in brengen?”’, legt Merel uit. Van boek naar doek zorgde ervoor dat de leerlingen het boek lazen én er een film van maakten. ‘Er was uiteindelijk een soort gala-avond, waarbij de schrijfster hoofdstukken voorlas, afgewisseld met stukken die verfilmd waren. Dat was gewoon fantastisch’, vertelt Merel. 'We merken nu dat er al landelijke interesse is voor dit project.’

Samenwerking met het Filmfonds

De zes regionale educatiehubs ontvangen steun van het Filmfonds om de positie van filmeducatie te verstevigen in het Nederlandse onderwijs. ‘We zijn een beetje een vreemde eend in de bijt binnen het Fonds’, zegt Merel, ‘omdat we ons niet bezighouden met het maken van films. Maar ik denk dat we heel erg bijdragen aan wat het Fonds stimuleert. Leerlingen zien bij ons dat het echt een beroep is, films maken. Dus wij zorgen er ook voor dat er talenten opstaan die later aan de slag kunnen als producent, distributeur, noem maar op.’

‘We zorgen ook voor nieuw publiek’, voegt Jolijn toe, die aangeeft dat het werk van de hubs de liefde voor film op jonge leeftijd aanwakkert. ‘We dagen al die scholen ook uit om niet alleen Schooltv aan te zetten, maar om ook eens te kijken naar mooie korte films. Ervoor zorgen dat er kunst in de klas komt, en niet alleen informatie, zodat je de liefde voor het kijken aanwakkert.’

Jolijn is dan ook enthousiast over de samenwerking met het Filmfonds. ‘Wij zijn er nog maar net, we zijn pas drie jaar bezig’, vertelt ze. ‘Ik vind ons heel open, we onderzoeken samen wat je als hub bent, wat je taakstelling is. Daarin voel ik het Fonds heel erg aan onze zijde, in het samen ontdekken, en in het aanscherpen van onze missie.’

‘Uiteindelijk zijn we dienstbaar aan het onderwijs’, vertelt Jolijn. 'Ik zeg altijd: als hub moet je geen ego hebben. Het doet er niet toe dat het Merel van Filmhub Midden of Jolijn van Filmhub Noord is, het doet ertoe wat er op die scholen gebeurt. Dat filmeducatie kwaliteit heeft en dat we keuzes maken die bijdragen aan een vaste plek in het onderwijs.’

Beeld: Bob de Vries en Erik Carrière